Η επιστήμη του μάνατζμεντ, της οργάνωσης, της διαχείρισης ή της διοίκησης, θεμελιώθηκε πρόσφατα. Όμως... μήπως η τέχνη του μάνατζμεντ, έχει κ πολιτισμικό παρανομαστή; Και στην τελική, τίθεται το ερώτημα; ποιο το καλύτερο μοντέλο διοίκησης;
Ας ξεκινήσουμε από μακριά για να έρθουμε και σε αυτό.
Η wikipedia μας λέει: Management in all business areas and organizational activities are the acts of getting people together to accomplish desired goals and objectives.
Ετυμολογία: Η λέξη manage προέρχεται από το Italian maneggiare (to handle — especially tools), which in turn derives from the Latin manus (hand). Η λέξη μετά πέρασε στα γαλλικά και στα αγλλικά (mesnagement --> ménagement---> management).
Το μάνατζμεντ στην εκπαίδευση: The first comprehensive theories of management appeared around 1920. The Harvard Business School invented the Master of Business Administration degree (MBA) in 1921. Αμερικάνοι θεωρητικοί όπως ο μηχανικός Χένρι Φαγιόλ και ο κοινωνιολόγος Έλτον Μάγιο θεμελίωσαν την πρόσφατη αυτή επιστήμη. Φυσικά ο γκουρού είναι ο Peter Drucker, ο οποίος ήταν ο φιλόσοφος του σύγχρονου μάνατζμεντ. Η διάσημη σχολή του Drucker, με το όνομα The Peter F. Drucker and Masatoshi Ito Graduate School of Management, θεωρείται ως η κορυφαία σχολή μάνατζμεντ στον κόσμο. Δε μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μια "ειδικότητα" για το μάνατζμεντ, αφού αντιμετωπίζεται και ως τέχνη.
Όχι-τόσο-πρόσφατες θεωρήσεις περιλαμβάνουν τη θεωρία των Constraints, το management by objectives, reengineering, Six Sigma. Επίσης αρκετές information-technology-driven theories such as agile software development, as well as group management theories such as Cog's Ladder.
Πρώτο συμπέρασμα: Συν τοις άλλοις, το κορυφαίο στο θέμα είναι ότι όταν είχα παρακολουθήσει στην Αθήνα (φέτος) κάποιες διαλέξεις του συνεχιστή του έργου του Drucker, o De Kluyver, σε εκδήλωση στην ΕΕΔε, υπήρχαμε εμείς και εμείς. Γιατί;
Ωραίοι οι Αμερικάνοι και το σύγχρονο μάνατζμεντ, αλλά γιατί στην Ευρώπη δεν τα πάμε καλά μαζί του; Μήπως λόγω κουλτούρας και απουσίας αντίστοιχης εκπαίδευσης; Και τότε ποιά είναι η ευρωπαική κουλτούρα στο μάνατζμεντ;
Στην Ευρώπη υπάρχουν δύο κορυφαία ιδρύματα για τη διοίκηση, το INSEAD και το ESADE. Θεωρώ όμως ότι υπάρχουν δύο άλλες "σχολές σκέψης"- μοντέλα διοίκησης (πολιτισμικά περισσότερο). Το γερμανικό (κεντροευρωπαικό καλύτερα, πιο αφηρημένο) και το μεσογειακό (νότιο).
Το γερμανικό μοντέλο αναπτύχθηκε για τη γερμανική βιομηχανία και εισήγαγε το ρόλο του μηχανικού στη διοίκηση, σε πιο-πολύ-τεχνικό ρόλο. Και ο Φαγιόλ ήταν μηχανικός, αλλά και τα MBA Προγράμματα δημιουργήθηκαν για μηχανικούς, για να περάσουν από την παραγωγή στη διοίκηση. Και όλα αυτά όταν ο (παγκόσμιος) δευτερογενής τομέας ήταν σε ακμή (τυποποίηση- μεταποίηση).
Ποια η γερμανική κουλτούρα στο μάνατζμεντ;
Μια απάντηση εδώ: Culture of German Management: German management, as it has evolved over the centuries and has established itself since World War II, has a distinct style and culture. Like so many things German, it goes back to the medieval guild and merchant tradition, but it also has a sense of the future and of the long term. The German style of competition is rigorous but not ruinous. Although companies might compete for the same general market, as Daimler-Benz and BMW do, they generally seek market share rather than market domination. Many compete for a specific niche. German companies despise price competition. Instead, they engage in what German managers describe as Leistungswettbewerb, competition on the basis of excellence in their products and services. They compete on a price basis only when it is necessary, as in the sale of bulk materials like chemicals or steel.
Δεύτερο συμπέρασμα: οι Γερμανοί εστιάζουν στον πελάτη, ενώ οι Αμερικάνοι στο αποτέλεσμα.
Οι κεντροευρωπαίοι μπορούμε να πούμε ότι είναι η βάση του "σύγχρονου" αλλά άλλο τόσο και ασυγχρόνιστου ευρωπαικού μάνατζμεντ. Ασυγχρόντιστου με το νότιο. Και ποιο είναι το νότιο μοντέλο;
Μα... το οικογενειακό μάνατζμεντ. Η χειρότερη (;) μορφή του, η mafia. Υπάρχει κ το γνωστό εγχειρίδιο, το Mafia Manager. Ένας Ιταλός μου είχε πει ότι η λέξη μαφία προέρχεται από κάτι με οικογένεια, δυστυχώς δε θυμάμαι. Ας δούμε κάποια χαρακτηριστικά της κουλτούρας της μαφίας.
Το Omertà. καταρχήν, δε μιλάμε. Ο Νόμος της σιωπής, που η παραβίασή του πρέπει να τιμωρηθεί με θάνατο. Στην Ελλάδα απαντάται στην Κρήτη, ας θυμηθούμε τα Ζωνιανά... Οι Γάλλοι έχουν επίσης και τη "Συμφωνία Κυρίων". Κάνουμε ότι κάνουμε, αλλά δεν το λέμε παραέξω... Αυτό στο νότο εφαρμόζεται, ιδίως σε μη αστικές περιοχές. Στις πόλεις είναι αδύνατο.
Η Vendetta. Ιταλική λέξη και προέρχεται από τη λατινική vindicta (vengeance). Βεντέτες έχουμε και στην Ελλάδα, κυρίως σε Μάνη και Κρήτη.
Φυσικά η νοοτροπία του ότι κάνουμε να μην το λέμε και να μείνει μεταξύ μας, προφανώς δε αναφέρεται και σε τόσο... νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Είναι όμως ένα βασικό χαρακτηριστικό της νοοτροπίας.
Μάνατζμεντ και οι Μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ευρώπη
Η Ευρώπη και ειδικά ο νότος βασίζεται στις Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και πολλές (δε γνωρίζω ποσοστά) είναι οικογενειακές. Στην Αμερική και στην Ιαπωνία, δεν είναι το ίδιο, το γνωρίζουμε όλοι. Αλλά και εάν είναι, η διείσδυση της επιστήμης του μάνατζμεντ είναι σαφώς πιο ισχυρή από την αντίστοιχη στην Ευρώπη, και ειδικά στη νότια. Με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του κάθε μοντέλο διοίκησης, αλλά ειδικά σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη, ο ρόλος της οικογένειας είναι καταλυτικός.
Τρίτο συμπέρασμα: Οικογενειακό Μάνατζμεντ και Ελλάδα.
Στην Ελλάδα έχουμε τα λεγόμενα "τζάκια" αλλά και πολυάριθμες οικογενειακές επιχειρήσεις. Σε όλους τους κλάδους της οικονομίας αλλά και στη ναυτιλία και στον τουρισμό. Ο ρόλος της οικόγενειας στη λήψη των αποφάσεων δε συνεπάγεται γνώσεις, αλλά εμπειρία και τη γνωστή ελληνική κουλτούρα...
Ειδικό στο θέμα γνωρίζω μόνο τον Αλέξη Κομσέλη, ο οποίος ΜΑΛΛΟΝ δεν είναι και τόσο αισιόδοξος για την προσπάθεια προώθησης της επιστήμης του σύγχρονου μάνατζμεντ στην ελληνική οικογενειακή επιχειρηση :)
Update: Έπειτα από επικοινωνία με τον Αλέξη είχα κάποιες παρατηρήσεις που ενσωμάτωσα στο κείμενο.
Απάντηση στο αρχικό ερώτημα, για το καλύτερο μοντέλο. Η οικογένεια λειτουργεί και σα δίκτυο (μου είπε ο Αλέξης), άρα δεν είναι απαραίτητα κακό... Απλά (λέω εγώ) επιστήμη του management + οικογενειακή ΔΟΜΗ δε θα χάλαγε κανέναν. Αλλά όπως λέει και η θεωρία του μάνατζμεντ, όλα είναι θέμα ανθρώπων...
Παράρτημα: Αναφορές στη wikipedia για τη βεντέτα στα ομηρικά έπη καθώς και στους Μανιάτες.
In ancient Homeric Greece, the practice of personal vengeance against wrongdoers was considered natural and customary: "Embedded in the Greek morality of retaliation is the right of vendetta . . . Vendetta is a war, just as war is an indefinite series of vendettas; and such acts of vengeance are sanctioned by the gods".[2]
Σχόλια